Ορλοφικά

Με την ονομασία αυτή είναι γνωστή στην ελληνική ιστορία (αλλά και στην ιστορία του Ανατολικού Ζητήματος) η εξέγερση των Ελλήνων της Πελοποννήσου κατά την εποχή του ρωσοτουρκικού πόλεμου του 1768-1774 και οι συντονισμένες επιχειρήσεις των Ρώσων στη νότια Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας. Το σχέδιο για την επέμβαση των ρωσικών ναυτικών δυνάμεων στην Ελλάδα υπέβαλαν στην Αικατερίνη B’ οι αδελφοί Γρηγόριος, Αλέξιος και Θεόδωρος Ορλόφ, ευνοούμενοι και συνεργάτες της φιλόδοξης τσαρίνας. Όργανα των Ορλόφ στην Ελλάδα ήταν ο Γεώργιος Παπάζωλης, ο Εμμ. Σάρρος, ο αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός, ο Αγγελής Αδαμόπουλος κ.ά. Την αρχηγία του ρωσικού εκστρατευτικού σώματος στο Αιγαίο ανέλαβε ο Αλέξιος Ορλόφ, με συνεργάτη τον μικρότερο αδελφό του Θεόδωρο. Πριν αρχίσουν ωστόσο τις επιχειρήσεις, οι δύο αδελφοί Ορλόφ εγκαταστάθηκαν κρυφά στη Βενετία και άρχισαν τις συνεννοήσεις με τους εκεί Έλληνες και τους πράκτορές τους, που πηγαινοέρχονταν στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και στην Πελοπόννησο. Στα τέλη Ιουλίου 1769 άρχισε η αποστολή της πρώτης ρωσικής ναυτικής μοίρας στο Αιγαίο, με διοικητές τον ναύαρχο Σπυριδώφ και τον Άγγλο αξιωματικό –που υπηρετούσε στο ρωσικό ναυτικό– Γκρέυγκ και με «τοποτηρητή του στόλου» τον Μυκονιάτη πλοίαρχο Αντώνιο Ψαρό. Λίγο αργότερα ξεκίνησε από τη Βαλτική δεύτερη ρωσική μοίρα, με διοικητή τον Σκοτσέζο Έλφινστον, και στις αρχές Ιουνίου 1770 αναχώρησε για το Αιγαίο και τρίτη ρωσική δύναμη, με διοικητή τον Δανό υποναύαρχο Αρφ. Ο Θεόδωρος Ορλόφ έσπευσε να συναντήσει το μεγαλύτερο τμήμα του ρωσικού στόλου στο Μαόν της Μινόρκας, απέσπασε ένα πολεμικό και με τρία ακόμα πλοία, τα οποία είχε εξοπλίσει στο Λιβόρνο, έφτασε στις 17/28 Φεβρουαρίου 1770 στο Οίτυλο της Μάνης και κήρυξε την επανάσταση. Οι επαναστάτες συγκρότησαν αμέσως δύο «λεγεώνες» (συνολικά περίπου 1.450 αντρών). Την 1/12 Μαρτίου άρχισε η πολιορκία της Κορώνης, αλλά σύντομα οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να στραφούν προς το γειτονικό Ναυαρίνο. Άλλη επαναστατική δύναμη Μανιατών και Ρώσων κατόρθωσε να κυριεύσει τον Μιστρά, όπου και σχηματίστηκε ο πρώτος πυρήνας ελληνικής προσωρινής κυβέρνησης, με επικεφαλής τον Αντώνιο Ψαρό. Ύστερα από την επιτυχία αυτή, η εξέγερση γενικεύτηκε σε πολλές επαρχίες της Πελοποννήσου (Κορινθία, Αργολίδα, Κυπαρισσία, Αχαΐα), αλλά και σε άλλες ελληνικές περιοχές (Κρήτη: Δασκαλογιάννης, Ήπειρος: Χιμαριώτες, Μεσολόγγι: Παλαμάς). Οι επιχειρήσεις ωστόσο γρήγορα εξελίχθηκαν σε άγριες λεηλασίες και σφαγές άμαχων και η τελική, κρίσιμη αναμέτρηση των χριστιανών με τους Τούρκους έληξε με την καταστροφή των Ελλήνων και Ρώσων στην πολιορκία της Τριπολιτσάς (29 Μαρτίου/9 Απριλίου 1770), όπου στο μεταξύ είχαν καταφτάσει ισχυρές τουρκαλβανικές δυνάμεις του Δουλτσίνου, οι οποίες τελικά έπνιξαν την εξέγερση σε φοβερό όργιο αίματος και λεηλασιών. Την αποτυχία της Τριπολιτσάς αντιστάθμισε για λίγο η κατάληψη του Ναυαρίνου από τους Ρώσους (10/21 Απριλίου) και η άφιξη του Αλέξιου Ορλόφ, αλλά η αποτυχία των επαναστατών στο στενό του Ριζόμυλου, στο Μελίπυργο και κυρίως στη Μεθώνη έκλεισε άδοξα την επιχείρηση των Ορλόφ και των Ελλήνων της Πελοποννήσου (26 Μαΐου/6 Ιουνίου 1770: εγκατάλειψη Ναυαρίνου). Ο Αλέξιος όμως και οι συνεργάτες του δεν ήταν δυνατόν να γυρίσουν στη Ρωσία χωρίς κάποια εντυπωσιακή νίκη. Άρχισαν λοιπόν τη συστηματική καταδίωξη του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο, η οποία κατέληξε στη μεγάλη, νικηφόρα για τους Ρώσους, ναυμαχία του Τσεσμέ (4 Ιουλίου 1770), μεταξύ Χίου και μικρασιατικών παράλιων, που αποτέλεσε μία από τις σοβαρότερες ναυτικές καταστροφές των Οθωμανών. Παρόλα αυτά οι Ορλόφ δεν κατόρθωσαν να προσπελάσουν στα Δαρδανέλλια –όπου στο μεταξύ ο βαρόνος Ντε Τοτ και οι Γάλλοι σύμμαχοι των Τούρκων είχαν διοργανώσει την άμυνα και είχαν κατασκευάσει σοβαρά οχυρωματικά έργα. Εγκαταστάθηκαν λοιπόν στο λιμάνι της Νάουσας, στην Πάρο, όπου έμειναν άπρακτοι έως τη συνθήκη ειρήνης Ρωσίας και Τουρκίας (1774, Κιουτσούκ Καϊναρτζή).